PostScript: Açık Bir Açıklama

Son Güncelleme: 20 Şubat, 2025

PostScript Nedir?

PostScript (PS), Adobe Systems tarafından 1982 yılında geliştirilen bir sayfa tanımlama dili (PDL) olarak bilinir. Masaüstü yayıncılık, baskı ve grafik tasarım alanlarında, bir sayfada metin ve görsellerin nasıl render edileceğini tanımlamak için kullanılır.

PostScript (PS) Açıklaması

PostScript (PS), hem bir sayfa tanımlama dili (PDL) hem de dinamik olarak tür belirlenen, yığın tabanlı bir programlama dilidir. İşte bunun ne anlama geldiği:

1. Sayfa Tanımlama Dili (PDL) Nedir?

Bir sayfa tanımlama dili, yazılı ve görsel öğelerin basılı bir sayfa veya ekranda nasıl görüneceğini tanımlar. PostScript, yazı tiplerini, görselleri ve düzenleri doğru bir şekilde renderlamak için yazıcılar, yayın yazılımları ve dijital dizgi alanında kullanılır.

2. Yığın Tabanlı Programlama Dili Nedir?

PostScript bir yığın üzerinde komutları işler, yani Son Giren, İlk Çıkacak (LIFO) yaklaşımını takip eder. Örneğin, PostScript’te iki sayıyı toplamak için, onları yığına eklersiniz ve ardından bir operatör çağırarak işler:

10 20 add

Bu, 10 ve 20 sayılarını yığına ekler, ardından add komutu onları çıkarır ve sonucu (30) tekrar yığına ekler.

3. Dinamik Olarak Tür Belirlenen

PostScript açık tür tanımlamalarını gerektirmez. Değişkenler önceden tanımlanmamış türler olmaksızın farklı türleri (sayılar, dizeler, diziler, vb.) tutabilir.

4. PostScript Kullanımları

PostScript, esas olarak masaüstü yayıncılık ve elektronik yayıncılık alanında kullanılır; yazı tipleri, düzenler ve grafikler üzerinde hassas kontrol sağlamak için yüksek kalite belgeler oluşturur ve basar.

5. Turing Tamamlanırlığı

Turing tamamlayıcı olan PostScript, yeterli hafıza ve zaman verildiğinde teorik olarak her türlü hesaplamayı gerçekleştirebilir. Bu demektir ki, sadece yazdırma işlemleri için değil, genel programlama görevleri için de kullanılabilir.

6. Tarihçe ve Gelişim

• 1982 ile 1984 yılları arasında Adobe Systems tarafından geliştirildi.
• John Warnock, Charles Geschke, Doug Brotz, Ed Taft ve Bill Paxton tarafından oluşturuldu.
• En son sürüm, PostScript 3, 1997‘de piyasaya sürüldü ve daha iyi performans, renk yönetimi ve görüntü sıkıştırma sundu.

PostScript Tarihçesi

PostScript’in kökeni, 1976 yılında Evans & Sutherland’da grafik veri tabanında çalışırken John Gaffney’nin bir sayfa tanımlama dili için kavramlar geliştirmesine dayanır. Aynı zamanda, Xerox PARC, lazer yazıcılar geliştiriyordu ve sayfa görüntüleri tanımlamak için bir standarda ihtiyaç duyuyordu. İlk olarak Baskı formatı oluşturuldu, daha sonra 1978’de Interpress’e evrildi, bu format John Gaffney ve Martin Newell tarafından geliştirildi.

1982 yılında, John Warnock ve Chuck Geschke Xerox PARC’dan ayrılarak Adobe Systems‘a beraber adım attı ve Doug Brotz, Ed Taft ve Bill Paxton ile birlikte Interpress’e daha basit bir alternatif olarak PostScript’i geliştirdiler. Ticari olarak 1984 yılında piyasaya sürüldü.

PostScript’in Başarısında Apple’ın Rolü

1983 yılında, Steve Jobs PostScript’in Macintosh için potansiyelini gördü ve $1.5 milyon peşin ödemeyle lisansladı, ayrıca Adobe’nin %20 hissesini $2.5 milyon karşılığında satın aldı. Adobe’yi satın alma girişimiyle de gündeme geldi fakat başarısız oldu. Ardından Apple ve Adobe, Apple’ın LaserWriter yazıcısı—1985 yılında piyasaya sürüldü—için PostScript’i optimize etmek üzere beraber çalıştı, bu olay masaüstü yayıncılık devriminde kritik bir rol oynadı.

Adobe’nin yazı tipi işleme ve ipucu verme teknolojisi, PostScript’i düşük çözünürlüklü 300 dpi Canon lazer yazıcılarda bile uygun hale getirdi. Adobe, bu teknolojiyi ticari sır olarak tutmak amacıyla patentini almadı.

PostScript’in Çöküşü ve Mirası

1980’ler ve 1990’lar boyunca, PostScript lazer yazıcılarda yaygın bir şekilde kullanılıyordu, ancak yüksek işlem gücü ve bellek gereksinimleri onu pahalı hale getirdi. Yazıcılar ucuzlayıp bilgisayarlar daha güçlü hale geldikçe, yazılım tabanlı çözümler, donanım tabanlı PostScript işlemenin yerini aldı. 2001 yılı itibariyle, çoğu düşük maliyetli yazıcı, PostScript desteğini mürekkep püskürtmeli teknoloji ve yazılım işlemesi lehine bıraktı.

Bununla birlikte, PostScript, performansı artıran işleme işlemi yazıcıdan bilgisayara aktardığı için yüksek sınıf profesyonel yazıcılarda hala baskınlığını korumaktadır. Ayrıca, PostScript’in doğrudan torunu olan PDF (Taşınabilir Belge Formatı), elektronik belge dağıtımında standart haline geldi.

PostScript Düzeyleri

PostScript, her biri işlevselliği, performansı ve verimliliği artırmak için geliştirilen farklı seviyelerden geçmiştir. Üç ana seviye vardır:

1. PostScript Seviye 1 (1984)

İlk PostScript (1984’te piyasaya sürülen Seviye 1), kullanıcıların metin, grafikler ve görüntülerle düzen üzerinde hassas kontrol sağlamasına olanak tanıyan orijinal sürümdür ve ilk lazer yazıcılarda kullanılmıştır. Ancak, yalnızca grayscale ile sınırlıydı, karmaşık grafikleri yavaş işliyordu ve yerleşik resim sıkıştırması olmadığından büyük dosyalar üretiyordu.

• Orijinal sürüm, Adobe tarafından 1984 yılında piyasaya sürüldü.
• Metin, grafik ve görüntüler için cihaza bağımsız sayfa tanımlamaları sağladı.
• Yazı tipi ve düzen üzerinde hassas kontrol sağladı.
• İlk PostScript yazıcılarında kullanıldı, bunlara Apple LaserWriter da dahil.
• Sınırlamalar:
  • Renk desteği yoktu (sadece grayscale).
  • Karmaşık grafiklerde yavaş işlem.
  • Dahili görüntü sıkıştırması yoktu, bu da büyük dosya boyutlarına yol açıyordu.

2. PostScript Seviye 2 (1991)

PostScript Seviye 2 (1991), performansı artırdı, renkli baskıyı ekledi, dosya sıkıştırmayı mümkün kıldı, yazı tiplerini geliştirdi ve karmaşık grafiklerin işlenme hızını artırdı.

• Performans ve bellek verimliliği iyileştirildi.
• Renkli baskı desteği (CMYK ve spot renkler) ekledi.
• Dosya boyutlarını küçültmek için veri sıkıştırma tanıtıldı.
• İyileştirilmiş yazı tipi işleme (Tür 1 ve Tür 3 yazı tipleri) sağladı.
• Daha iyi metin renderleme için Desen, Formlar ve Kompozit Yazı Tipleri ekledi.
• Seviye 1’e kıyasla karmaşık grafiklerin daha hızlı işlenmesi sağlandı.

3. PostScript 3 (1997)

PostScript 3 (1997), daha hızlı işleme, daha iyi renk yönetimi, çok yüksek çözünürlüklü baskı desteği, geliştirilmiş yazı tipleri ve geliştirilmiş grafik efektleri ile büyük bir güncellemeydi. Artık daha az yaygın olmasına rağmen, bazı yüksek kaliteli yazıcılarda hala kullanılmaktadır.

• Daha verimli işleme ile büyük bir güncelleme sundu.
• ICC profilleri ile geliştirilmiş renk yönetimi.
• Yüksek çözünürlüklü baskı desteği (2400 dpi üzeri).
• Daha iyi yazı tipi işleme, Multiple Master yazı tipleri desteği dahil.
• Daha çok saydamlık ve gölgeleme efektleri (daha iyi grafik renderlama).
• Modern yayıncılıkta PDF tabanlı iş akışları ile değiştirildi ancak hala bazı yüksek sınıf yazıcılarda kullanılmakta.

Baskıda PostScript

PostScript’ten Önce:

• İlk yazıcılar genellikle ASCII ve sabit gliflerle (örneğin, daktilo tuşları, metal şeritler veya optik plakalar) yalnızca metin karakterleri basıyordu.
• Nokta vuruşlu yazıcılar, seçilebilir yazı tipleri ve özel glif yüklemeleri sundu, ayrıca belirli yazıcı modelleri için özel sürücüler gerektiren temel raster grafikler sunuyordu.
• Vektör grafikler plotterlar tarafından yönetiliyordu (örneğin, HPGL tabanlı), ancak bunlar yavaş, pahalıydı ve grafiklerle sınırlıydı.

PostScript Baskı:

• Lazer yazıcılar, aynı sayfa üzerinde yüksek kaliteli metin ve grafik oluşturmayı mümkün kılarak nokta matris yazıcılar ve plotterların gücünü birleştirdi.
• PostScript, yazdırma kontrolünü, farklı yazıcılar ve yazılımlar arası çalışan tek, cihaza bağımsız bir dil ile bütünleştirdi.
• Geleneksel yazıcı kontrol dillerinin aksine, PostScript tam bir programlama dilidir, bu da doğru belge renderlamasına olanak tanır.
• Anında rasterleştirme: PostScript, düz çizgiler ve Bézier eğrileri kullanarak her şeyi (metin dahil) tanımlar, bu da pürüzsüz ölçekleme, döndürme ve dönüşümler sağlar.
• PostScript yorumlayıcıları, diğer adıyla Raster Görüntü İşleyiciler (RIP’ler), talimatları nihai çıktı için gerekli olan noktalara dönüştürür.

PostScript Yazı Tipi İşleme

PostScript’un yazı tipi sistemi, yeniden boyutlandırıldıklarında kalite kaybetmelerini önlemek için yazıtları başlıca grafik şekiller kullanarak oluşturur. Yazı tipi ipucu verme, yazı tiplerinin küçük boyutlarda veya düşük çözünürlüklerde bile net ve okunabilir kalmasını sağlamak için kullanılır. PostScript yazı tipleri, her biri farklı yetenekler sunan, çeşitli özel “Tür” formatlarında depolanmıştır.

PostScript Yazı Tipi Sistemi

• Görsel prizmaların kullanımıyla ölçeklenebilir glifler tanımlar.
• Yazı ipucu, yazı tiplerinin düşük çözünürlüklerde bile yüksek kalitede renderlanmasını sağlar.
• Yazı tipleri, çeşitli yetenekler sunan özel Tür formatlarında depolanır.

PostScript Yazı Tipi Türleri

PostScript, her biri farklı yetenekler sunan çeşitli yazı tipi formatları sunmuştur. Type 2 ve CFF formatları, dosya boyutlarını küçültmüş ve OpenType için zemin hazırlamıştır. CID Anahtarlı yazı tipleri, geniş Asya karakter setlerini desteklemiştir ve hem Type 1 hem de Type 2 yapıları kullanılabilir.

• Type 1 Font (T1):

  • Adobe tarafından geliştirilen sıkıştırılmış ve şifrelenmiş özel bir yazı tipi formatı.
  • Yüksek kaliteli, ipuçlu yazı tipleri için kullanılmıştır.
  • Adobe, başlangıçta lisans ücretleri karşılığında Type 1 teknolojisini lisanslamıştır.

• Type 2 Font (T2) & Compact Font Format (CFF):

  • Font dosya boyutunu küçültmek için tasarlanmıştır.
  • OpenType yazı tiplerinin temelini oluşturmuştur.

• CID-Keyed Fonts:

  • Büyük kodlama alanlarına sahip Asya (CJK) karakter setleri için tasarlanmıştır.
  • Type 1 veya Type 2 yapısı kullanılabilir.

Type 1 Desteğinin Sona Ermesi

• Adobe, 2023 Ocak ayında Type 1 yazı tipleri için desteği sona erdirdiğini ve yerini OpenType‘a bıraktı.

Taşınabilir Belge Formatı (PDF) ve PostScript

PDF ve PostScript

PDF ve PostScript, aynı grafik sistemini kullanarak aynı basılı çıktıları üreten iki farklı belge formatıdır. Asıl fark, bu dosya formatlarının yapısında yatar: PostScript, dinamik operasyonlara izin veren tam teşekküllü bir programlama dilidir, oysa PDF, verimli görüntüleme ve gezinme için optimize edilmiş daha sade, statik bir formattır. Bu farklılıklara rağmen, dosyalar arasında dönüştürme yapmak mümkündür.

• Benzer Görselleştirme Modeli – Hem PDF hem de PostScript, aynı grafik sistemini kullanır, bu da aynı basılı çıktıyı garanti eder.
• Fark Nedir?
  • PostScript, dinamik işlemlere sahip tam teşekküllü bir programlama dilidir.
  • PDF, etkin erişim ve gezinti için optimize edilmiş statik bir veri yapısıdır, bu da onu interaktif görüntüleme için daha uygun hale getirir.
• Karşılıklı Dönüştürülebilirlik – PDF’ler PostScript’e dönüştürülebilir ve tersi de geçerlidir.

PostScript Dili

PostScript, Forth diline benzer şekilde dinamik tür belirlemeye sahip, yığın tabanlı bir programlama dilidir ancak Lisp-benzeri veri yapılarına sahiptir. PostScript, her şeyin (metinler dahil) düz çizgi ve Bézier eğrileri kullanarak tanımlandığı, böylece pürüzsüz bir şekilde ölçeklendirme, döndürme ve dönüşümlere imkan tanır. PostScript yorumlayıcıları, Raster Image Processors (RIP’ler) olarak adlandırılır ve talimatları nihai çıktıya dönüştürür.

• Turing-Tamam ve Yığın Tabanlı – Forth benzeri, ancak dinamik tür belirleme ve Lisp-benzeri veri yapıları içerir.
• Post-öncelikli Notasyon (RPN) – İşleçler bir yığını etkiler, bu nedenle dikkatli yönetim gerektirir.
• Bellek Yönetimi –
  • Kapsamlı bellek kullanır.
  • PostScript Seviye 2‘de çöp toplama tanıtıldı.
• Veri Yapıları –
  • Dizi ve sözlükler kullanır.
  • Resmi tür bildirimleri yoktur — tür belirleme çalıştığı sırada yönetilir.
• Yorumlar ve Program Yapısı –
  • % işareti ile başlayan yorumlar ekler.
  • Programlar tipik olarak PostScript formatını belirtmek için "%!PS" ile başlar.

PostScript’in Kullanım Alanları

• Genellikle yazılımlar tarafından oluşturulur, elle yazılmaz.
• Otomasyon için tam teşekküllü bir programlama dili olarak kullanılabilir.
• Yazıcılar (RIP’ler) veya ekran görüntüleyiciler tarafından yorumlanır.

Basit Bir PostScript Dosyası Örneği

İşte bir sayfaya “Hello, World!” yazdıran basit bir PostScript (.ps) dosyası örneği:

%!PS
/Times-Roman findfont 24 scalefont setfont
100 700 moveto
(Hello, World!) show
showpage

Açıklama:

1. %!PS → Dosyayı bir PostScript belgesi olarak tanımlar.
2. /Times-Roman findfont 24 scalefont setfont → Times-Roman yazı tipini 24 boyutuna ayarlar.
3. 100 700 moveto → Sayfada (100, 700) koordinatına işaretçiyi taşır.
4. (Hello, World!) show → Belirtilen konumda “Hello, World!” ifadesini yazdırır.
5. showpage → Yazıcıya sayfayı yazdırmasını söyler.

Bu dosyayı hello.ps olarak kaydedebilir ve bir PostScript görüntüleyiciyle (örneğin, GSview, Ghostscript) açabilir veya PostScript yazıcısına gönderebilirsiniz.

İşlendikten Sonra Hello.ps

PostScript İşlemek için Yazılım Listesi

PostScript Görüntüleyiciler & Yorumlayıcılar

1. Ghostscript (Açık kaynak) – PostScript ve PDF için popüler bir yorumlayıcı.
2. GSview – Ghostscript için bir GUI ön yüzü.
3. MuPDF – PostScript ve PDF desteği sağlayan hafif bir görüntüleyici.
4. Xpdf – Bazı PostScript desteği olan açık kaynaklı bir PDF görüntüleyici.
5. Evince – PostScript dosyalarını işleyebilen GNOME belge görüntüleyici.
6. Okular – PostScript desteği olan KDE belge görüntüleyici.
7. Apple Preview – Hem PostScript hem de PDF’yi destekleyen yerleşik macOS görüntüleyicisi.

PostScript Yazıcılar ve Çıktı İşleme

8. Adobe Acrobat Distiller – PostScript’i yüksek kaliteli PDF’lere dönüştürür.
9. CUPS (Ortak Unix Yazdırma Sistemi) – Unix/Linux üzerinde PostScript baskı işlemlerini yönetir.
10. PPR (Yazıcı Üretim Bülteni) – PostScript kuyruğu ve işlemcisi.

Vektör Grafikleri & Masaüstü Yayıncılık Yazılımı

11. Adobe Illustrator – PostScript dosyalarını açabilir ve düzenleyebilir.
12. CorelDRAW – Vektör grafikleri için PostScript’i destekler.
13. Scribus – PostScript desteğine sahip açık kaynaklı masaüstü yayıncılık yazılımı.
14. Inkscape – PostScript dosyalarını içe ve dışa aktarabilir (Ghostscript aracılığıyla).

Komut Satırı & Dönüştürme Araçları

15. ps2pdf (Ghostscript’in parçası) – PostScript’i PDF’ye dönüştürür.
16. pstopdf (macOS komut satırı aracı) – PostScript’i PDF’e dönüştürür.
17. ImageMagick – PostScript dosyalarını görseller olarak render edebilir.